Hollanda Başbakanı Mark Rutte ülkesinin kölelik tarihi ve köle ticaretindeki rolü için resmen özür diledi. Belçika ise sömürge geçmişinden özür dilenmesini tavsiye eden teklif üzerinde anlaşamadı.
Hollanda Başbakanı Mark Rutte, Hollanda’nın idari başkenti Lahey’deki Hollanda Milli Arşivleri’nde yapılan törende konuştu.
“Yüzyıllar boyunca Hollanda devleti tarafından insan onuru ayaklar altına alındı”
Rutte, ülkesinin kölelik tarihi ve köle ticaretindeki rolünden ötürü hükümeti adına özür diledi.
Rutte, “Yüzyıllar boyunca Hollanda devleti adına birçok kişi metalaştırıldı, sömürüldü ve kötü muamele gördü. Yüzyıllar boyunca Hollanda devleti tarafından insan onuru ayaklar altına alındı.” ifadelerini kullandı.
“Hollanda kendi payına düşeni kabullenmeli”
Köleliğin insanlığa karşı suç teşkil ettiğini kaydeden Rutte, “Milyonlarca insan bu suçun acısını çekti ve çekiyor. Hollanda kendi payına düşeni kabullenmeli.” şeklinde konuştu.
“Hollanda hükümeti adına özür diliyorum”
Rutte, önceki hükümetlerin ülkenin kölelik tarihini kabullenmede eksik kaldığını belirterek, “Hollanda hükümeti adına özür diliyorum.” dedi.
Başbakan Rutte, kölelik tarihine yönelik farkındalığı arttırmak için hükümetin 200 milyon avroluk fon sağlayacağını vurguladı.
Özrün tarihine tepki
Rutte, özür konuşmasında, 19 Aralık tarihinin seçimine ilişkin eleştirilere, “Biliyoruz ki herkes için tek bir doğru tarih, doğru söz ve doğru yer yok.” karşılığını verdi.
Hollanda’da yaşayan Surinamlılar, Hollanda’nın köleliğe ilişkin özrünün “aceleci ve dayatmacı” olduğu gerekçesiyle tepki göstererek, 19 Aralık tarihinin değiştirilmesi için mahkemeye başvurmuş ancak başvuruları kabul edilmemişti.
Hollanda’da yaşayan Surinamlılara ait vakıflar adına davayı açan avukat Joancy Breeveld, “Müvekkillerim, özrün bir defa yapılan bir şey olduğu için düzgün ve daha uygun şekilde yapılmasını istiyor.” demişti.
Surinamlılar, özrün daha anlamlı olması için hükümetin öncelikle kimlerin köle ticaretinde rol aldığının ve köleliğin nasıl uygulandığının tam olarak araştırmasını beklerken, köleliğin resmi olarak yasaklandığı 1 Temmuz’da yapılacak ve aceleye getirilmemiş bir özür istemişti.
Bakanlar eski kolonilere gitti
Hükümet sitesinden yapılan yazılı açıklamada, resmi özrün ardından kabinedeki 7 bakanın Surinam ve Hollanda’nın Karayipler’deki eski sömürgelerine giderek, Rutte’nin özrünü buradaki yöneticilerle ve sivil toplumun liderleriyle görüştüğü belirtildi.
Buna göre, Yasaları Koruma Bakanı Frank Weerwind’in Surinam’ın başkenti Parambino, Göçten Sorumlu Devlet Bakanı Van der Burg’un Aruba, Sosyal İşler ve Çalışma Bakanı Karien van Gennip’in Bonaire, Kraliyet ilişkilerinden sorumlu Devlet Bakanı Alexandra van Huffelen’in Kuraçao, Maliyeden sorumlu Devlet Bakanı Marnix van Rij’in Sint Eustatius, Refah ve Spordan sorumlu Devlet Bakanı Maarten van Oooijen’in Saba, Sağlık Bakanı Ernst Kuipers’in ise Sint Marteen Adası’ndaki yetkililer ve sivil toplum temsilcilerine Hollanda’nın resmi özrünü iletti.
Özür nasıl karşılandı
Sint Maarten Başbakanı Silveria Jacobs, Hollanda’nın özrünü, “görüşleri alınmadığı” ve “tazminat ödenmeyeceği” gerekçesiyle kabul etmeyeceklerini açıklarken, Hollandalı milletvekillerinin çoğu hükümetin özür dilenmesini olumlu karşıladı.
Hollanda’nın özür dilemesinden rahatsız olan aşırı sağcı milletvekili Geert Wilders ise Twitter’dan “Rutte’nin özürü sebebiyle özür diliyorum.” paylaşımını yaptı.
AA’nın haberine göre son yıllarda Amsterdam, Rotterdam, Utrecht ve Lahey gibi büyük şehirlerin yanı sıra Hollanda Merkez Bankası, ABN Amro gibi kurumlar da kölelik tarihindeki rolleri sebebiyle özür dilediklerini açıklamıştı.
Hollanda’da 2023’ün, köleliğin kaldırılışının 150. yılı olması sebebiyle “kölelik anma yılı” ilan edilmesi düşünülüyor.
Güney Amerika ve Afrika’nın kıyı kesimlerinde sömürge yönetimi kuran Hollanda, 16. yüzyılın sonlarında “Transatlantik” bölgesinde köle ticaretine başlamış ve “altın çağı”nı yaşadığı 17. yüzyılın ortasında Güney Amerika-Avrupa arasındaki köle ticaretinin en önemli aktörlerinden biri olduktan sonra 1 Temmuz 1863’te köle ticaretini resmen yasakladı.
Belçika sömürge geçmişi için özür dileyemedi
Belçika’da ise sömürge geçmişiyle yüzleşilmesi ve özür dilenmesi konusunda 2 yıldan uzun süredir devam eden çalışmalarda sona gelindi.
ABD’de 2020’de başlayan ve Avrupa’ya sıçrayan ırkçılık karşıtı gösterilerden sonra kurulan parlamento komisyonu, ırkçılıkla mücadele ve ülkenin sömürge geçmişiyle ilgili 2 yılda 300’den fazla toplantı yaptı, iki uzman raporu hazırlattı ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ruanda ve Burundi gibi ülkelere misyonlar gönderdi.
Ancak bu çalışmalar sonunda hazırlanan teklifler bugünkü meclis komisyonu toplantısında kabul görmedi.
128 maddelik teklif
Ülkenin siyasi partilerinden Liberaller ve Hristiyan Demokratlar, teklifin özellikle özür içeren kısmına karşı çıkarak komisyon oturumunu terk etti. Bu iki partinin milletvekilleri oturumu terk edince oylama için gerekli çoğunluk sağlanamadı.
Belçika’nın sömürge geçmişiyle yüzleşmesi için hazırlanan 128 maddelik teklif, bir anma günü ve sömürge geçmişi yılı ilan edilmesi, özellikle “hayvanat bahçesinde sergilenir gibi halka sergilenen siyahiler” gibi sömürge geçmişi mağdurları için anıt dikilmesi, arşivlerin taranması ve sınıflandırılması, bu konuda çalışmalara burs sağlanması, ırkçılık karşıtı ulusal eylem planı oluşturulması gibi başlıkları içeriyordu.
Belçika’daki 7 partili koalisyon hükümetinde özür ve tazminat gibi konularda anlaşmazlık bulunuyor. Özür konusunu gündeme getiren Yeşiller Partisi, Kongo, Ruanda ve Burundi halkından özür dilenmesini, sembolik tazminatlar için harekete geçilmesini istiyor. Yeşiller Partisi, bunun yasal bir bağlayıcılığı olmayacağını, dolayısıyla mali tazminat yolunu açmayacağını savunuyor.
