Vücudun en büyük organlarından biri olan karaciğer, düzgün çalışmadığı durumlarda yağları tam olarak ayrıştıramaz ve bu da karaciğer yağlanması olarak bilinen hastalığın başlamasına neden olur.
Karaciğer insan vücudundaki en önemli organlardan biridir. Birçok görevi vardır ve vücutta besinlerin sindirimi sırasında yağların ayrıştırılması ve toksinlerin atılmasını sağlar.
Karaciğer düzgün çalışmadığında, yağları tam olarak ayrıştıramaz ve biriktirmeye başlar, bu da karaciğer yağlanması (steatoz) ile sonuçlanır.
Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde yağ asitleri ve trigliseritlerin birikmesiyle ortaya çıkan bir karaciğer hastalığıdır. Genellikle belirti vermediği için sessiz bir hastalık olduğu söylenir. Zamanında teşhis edilmediğinde siroz veya karaciğer kanserine yol açabilir.
KARACİĞER YAĞLANMASININ NEDENLERİ
Karaciğer yağlanmasının en yaygın nedenleri şunlardır:
– Çok miktarda alkol tüketimi
– Obezite
– Aşırı vücut ağırlığı, insülin direnci ve kandaki yüksek yağ seviyeleri (trigliseritler ve kolesterol) gibi metabolik anormallikler
– Toksinler
– Kortikosteroidler, tamoksifen ve bazı kemoterapi ilaçları gibi bazı ilaçlar
– Kalıtsal metabolik bozukluklar
– Gebelik
Aşırı kilo, insülin direnci ve yüksek trigliserit kombinasyonuna metabolik sendrom denir. Tüm bu rahatsızlıklar karaciğer hücrelerinde yağın birikmesine neden olarak vücudun daha fazla yağ sentezlemesine ve yağ atılımının yavaşlamasına neden olur. Sonuç olarak, yağ birikir ve karaciğer hücrelerinde depolanır.
Nadir durumlarda, hamileliğin sonlarında karaciğerde yağ birikir. Gebelikte karaciğer yağlanması veya mikroveziküler steatoz olarak adlandırılan bu bozukluk, genellikle karaciğer yağlanmasından farklı bir hastalık olarak kabul edilir.
Alkole Bağlı Olmayan Karaciğer Hastalığı
Karaciğer yağlanması alkole bağlı olan ve olmayan olarak iki gruba ayrılır. Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı) çok az alkol tüketen veya hiç alkol tüketmeyen kişilerin karaciğerinde aşırı yağ birikiminin meydana geldiği bir grup durumu kapsar. Bu hastalığın en yaygın şekli, karaciğer hücrelerinde yağın biriktiği, karaciğer yağlanması olarak bilinen ciddi olmayan bir durumdur. Karaciğerde yağ olması normal olmasa da yağın kendisi karaciğere zarar vermeyebilir.
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı olan kişiler arasında, küçük bir grup non-alkolik steatohepatit (NASH) adı verilen daha ciddi bir duruma sahip olabilir. Alkolsüz steatohepatitte yağ birikimi, karaciğer hücrelerinin iltihaplanması ve farklı derecelerde fibroz ile ilişkilidir. Alkolsüz steatohepatit ciddi bir durum olabilir, karaciğerde ve sirozda çok fazla fibrozis varlığına yol açabilmektedir. Siroz, karaciğer ciddi şekilde hasar gördüğünde ve fibröz doku yavaş yavaş karaciğer hücrelerinin yerini aldığında ortaya çıkar, bu da karaciğerin düzgün çalışmamasına neden olur. Siroz geliştiren bazı hastalar, karaciğer nakli gerektirebilir.
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı çok yaygın bir hastalıktır. Bu hastalığın yetişkinlerin yüzde 20’sini ve çocukların neredeyse yüzde 5’ini etkilediği tahmin edilmektedir. Obezitenin en yaygın nedeni olduğuna inanılmaktadır.
Alkolik Yağlı Karaciğer Hastalığı
Adından da anlaşılacağı gibi, bu tip karaciğer yağlanması yüksek alkol tüketiminden kaynaklanır. Bu organın görevlerinden biri, alınan alkolü vücuttan atmak için parçalamaktır. Ancak, parçalanma süreci karaciğer hücrelerinde iltihap ve vücudun doğal savunma sistemini zayıflatabilecek maddeler ortaya çıkarır. Bu nedenle, ne kadar çok alkol tüketilirse, karaciğere o kadar fazla zarar verilir.
Alkolik yağlı karaciğer hastalığı, alkole bağlı karaciğer sorunlarının en erken aşamasıdır ve alkolik hepatit ve siroza, geri dönüşü olmayan karaciğer hasarına neden olan hastalıklara yol açabilir.
KARACİĞER YAĞLANMASI BELİRTİLERİ
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı olan çoğu insan normal bir muayenede herhangi bir semptom göstermez. Çocuklar, karnın orta veya sağ üst kısmında ağrı ve bazen yorgunluk gibi belirtiler gösterebilir. Bununla birlikte, önce karın ağrısı ve yorgunluğun diğer nedenleri düşünülmelidir. Fiziki muayene yapıldığında karaciğerin hafifçe büyüdüğü gözlenebilir ve bazı çocuklarda en sık boyun ve koltuk altında bulunan koyu renk deri bölgeleri olabilir.
Yağlı karaciğerin en yaygın belirtileri şunlardır:
– Karnın sağ üst kısmında ağrı
– Genel rahatsızlık
– Yorgunluk ve kronik yorgunluk
– Ağırlık hissi
– Sarılık
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı tanısından genellikle, herhangi bir rutin kan testi sırasında yapılan karaciğer testi sonuçlarına bakılır. Şu anda bazı uzmanlar her obez çocuk veya ergenin karaciğer enzimlerini kontrol ettirmesini önermektedir.
Yağlı karaciğer hastalığı kan testi sonuçları normal olsa bile mevcut olabilir. Hastalığın teşhisi, karaciğer ultrasonu ile doğrulanır, çünkü bu testler karaciğerde yağ birikimini ortaya çıkarır. Karaciğerde yağ birikimi aşırı alkol tüketimi, bazı ilaçlar, viral hepatit, karaciğerin bir otoimmün hastalığından ve karaciğerin kalıtsal veya metabolik bir hastalığından kaynaklı olabilir.
Yağlı karaciğer hastalığı, örneğin mikroskobik incelemesinde karaciğerde yağ infiltrasyonu, iltihaplanma ve değişen derecelerde fibrozis ortaya çıktığında teşhis edilir. Sadece yağ bulunursa, basit yağlı karaciğer tanısı konur. Karaciğer biyopsisi, yalnızca kan testi, ultrason veya röntgende görülemeyen karaciğer fibrozunun derecesi hakkında hayati bilgiler sağlar.
KANSERE YOL AÇABİLİR
Hepatoloji Dergisi tarafından 2019 yılında, önceden yağlı karaciğer şikayeti olan kişilerde kanser oranı üzerine yapılan araştırmada, obezite ve kanser ile karaciğer yağlanması ve kanser arasındaki ilişki karşılaştırıldı.
Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı olan 4 bin 722 kişi ve hastalığı olmayan 14 bin 441 kişi incelendi. 8 yıllık bir takipten sonra, 2 bin 224 kanser bulundu ve yağlı karaciğer varlığı, yüzde 90 daha yüksek kanser riski ile ilişkilendirildi.
Sonuçlar çarpıcıydı: Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı, obezite ve kanser arasındaki ilişkinin bile üzerinde, başta sindirim sistemi ile ilgili kanserler olmak üzere artan kanser riski ile ilişkilendirildi.
KARACİĞER YAĞLANMASI TEDAVİSİ
Şu anda yağlı karaciğer hastalığını tersine çeviren ve karaciğerdeki yağ varlığını gideren hiçbir tıbbi tedavi yoktur. Bazı araştırmalar kilo vermenin karaciğerdeki yağın gerilemesi ile ilişkili olabileceğini gösteriyor. Bu nedenle karaciğer yağlanması sorunu yaşayanlara en önemli tavsiyeler, fazla kilolu veya obez ise kilo vermeleri, fiziksel aktivitelerini artırmaları, dengeli beslenmeleri, alkol ve gereksiz ilaç tüketiminden kaçınmalarıdır. Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığının en şiddetli formu olan non-alkolik steatohepatitli hastalarda da aynı öneriler yardımcı olabilir.
Ek olarak, diyabeti kontrol etmek ve yüksek kolesterol seviyelerini tedavi etmek önemlidir. Yağlı karaciğer hastalığı ve non-alkolik steatohepatiti tedavi edebilen ilaçların geliştirilmesi yoğun bir araştırma alanıdır. Doktorların ve bilim adamlarının şu anda karaciğerdeki yağ miktarını azaltmak için değerlendirdiği faktörler arasında şunlar vardır:
– Kilo verme (diyet, egzersiz, ilaçlar, ameliyat)
– Kolesterolü ve diğer kan yağlarını düşürmek için ilaçlar
– İnsülin hassaslaştırıcılar (ilaçlar)
– Antioksidan, antiapoptotik ve antitokin ilaçların uygulanması yoluyla karaciğerdeki iltihaplanma miktarında azalma
KARACİĞER DETOKSU DİYETİ
Karaciğer detoks diyeti, aşırı toksinler nedeniyle zorluk çektiğinde karaciğer sağlığını iyileştirmeyi amaçlayan düşük kalorili bir beslenme planıdır. Bazı temel besinlerden kaçınmayı içerir, bu nedenle 5 günden fazla uzatılmamalıdır.
Başlamak için en iyi zaman, bir kilo verme diyetine başlamadan öncedir. Öte yandan hazımsızlık, iltihaplanma ve tekrarlayan baş ağrısı gibi belirtiler için önerilir.
İzin Verilen Yiyecekler
– Taze meyve ve sebzeler
– Otlar ve baharatlar
– Yağlı tohumlar ve kuru yemişler
– Tam tahıllar
– Sağlıklı yağlar (zeytinyağı, avokado, yağlı balık)
– Karabuğday ve kinoa
– Baklagiller (fasulye, mercimek, nohut)
Tavsiye Edilmeyen Yiyecekler
– Kırmızı et
– Tereyağı ve margarinler
– İşlenmiş etler (sosis, salam vb.)
– Endüstriyel bitkisel yağlar
– Kızarmış yiyecekler ve paketli atıştırmalıklar
– Kahve ve kafeinli içecekler
– Aromalı sodalar
– Abur cubur (hamburger, pizza, sosisli sandviç)
– Paketli hamur işleri
– Konserve ve önceden hazırlanmış yiyecekler
– Tatlılar ve rafine şeker içeren herhangi bir ürün
– Alkollü içecekler
Karaciğerin iş yükünü azaltmak için yağı azaltılmış dengeli bir diyet uygulamak en iyisidir.
Aşağıda önerilen diyet modeli maksimum 5 gün boyunca gerçekleştirilen bir plandır. Karaciğer bakımı ve kilo vermek için çok iyi olsa da, ters etki yapabileceğinden önerilenden daha uzun süre uzatılmamalıdır.
Aç Karnına Alınabilecek Seçenekler
– Limonlu ılık su
– Enginar çayı
– Limon suyu ile sızma zeytinyağı
Kahvaltı Seçenekleri
– Avokado ve yağlı tohumlar, limon ve kepekli ekmek ile papatya çayı.
– Badem sütü, ıspanaklı omlet ve taze mevsim meyveleri.
– Kuru üzüm ve tarçın ile haşlanmış yulaf ezmesi.
– Papaya ve vejetaryen sandviç ile portakal suyu
– Muz, yeşil elma ve yeşil çay.
Ara Öğün İçin Seçenekler
– Yeşil çay veya bitki çayı
– Bir avuç önceki geceden ıslatılmış fındık
– Doğranmış elma veya papaya
Öğle Yemeği Seçenekleri
– Sebze suyu, esmer pirinç ve kavrulmuş enginar.
– Turp, soğan ve havuç salatası, humus ve meyve.
– Hindi göğsü, sızma zeytinyağı ile tatlandırılmış enginar salatası, tam buğday ekmeği ve yeşil çay.
– Mercimek, esmer pirinç, bir porsiyon somon ve yeşil elma.
– Sebze suyu ve roka, marul, havuç ve avokado salatası.
Öğleden Sonra İçin Seçenekler
– Meyve
– Bir avuç tuzsuz ve kavrulmamış badem
– Taze ananas dilimi ve yeşil çay
Akşam Yemeği Seçenekleri
– Sızma zeytinyağı, bir porsiyon balık ve bir dilim taze ananas ile süslenmiş karışık yeşil salata.
– Havuç çorbası, esmer pirinç ve ıhlamur çayı
– Buğulanmış sebze ve kavrulmuş tavuk göğsü ile esmer pirinç
– Yeşil salata, ton balığı ve bitki çayı
Not: Karaciğer hastalığınız varsa veya herhangi bir ilaç kullanıyorsanız, bu diyeti uygulamadan önce doktorunuza danışın.
Tavsiye içeren bu içerik yalnızca genel bilgi sağlar. Hiçbir şekilde nitelikli tıbbi görüşün yerini tutmaz. Daha fazla bilgi için her zaman bir uzmana danışın.
